Hoşgörü Üzerine - Ruh Dinginliği Üzerine

Birinci Kitap Hosgörü Üzerine (De Clementia), Nero’dan günümüze tüm yöneticilere bir ithaftir. Imparatorlar hosgörüleriyle hatirlanir ve itibar kazanirlar; zalimlikleriyle degil. Romali hatip Lucius Annaeus Seneca’nin sözleri günümüzde yanki bulacak bir bilgelige ulasir: “Zira kimse bir maskeyi uzun süre tasiyamaz, uydurma seyler çabucak kendi dogalarina geri döner; söyle diyeyim, temelinde dogruluk yatan her sey zeminden boy atar, zamani geldiginde de daha büyük, daha iyi olarak ortaya çikar.” Stoaci yasam felsefesinin ögütledigi üzere dogada nasil bir denge ve uyum araniyorsa, yöneticiler ile halk arasinda da hosgörü, akil ve adalet temelinde benzer baglar kurulmalidir.
Ikinci kitap Ruh Dinginligi Üzerine (de tranquillitate animi)’de ise gerçek mutlulugun kapisi aralanmaya çalisilir. Stoaci düsüncenin temel ilkeleri esasinda her birey için kaçinilmaz ruhani alistirmalardir, yapilmasi gereken günlük erdemlerdir: Bir insanin diger insanlara karsi görevlerini bir yükümlülük olarak üstlenmesi ve böylece kendisini sinamasi gerekir. Arkadaslik ruh dinginligine katkida bulunur; çok büyük servet ise ona zarar verir. Insanin kendi gereksinimlerine sinir koymasi gerekir. Bilge kisi ölümü hiçe sayar ve her seye hazirlikli olur. Aksilikler kuruntu etmeden, anlayisla karsilanmalidir. Insanlara düsman olmamak, olagan kusurlari gülerek karsilamak ve zihin için gerekli olan dinlenmeyi hiç unutmamak gerekir:
“Sik sik da kendi içine çekilmelidir insan; çünkü birbirine benzemeyenlerin arkadasligi uyumlu baglari kargasaya sürükler ve yeni zaaflar uyandirir, ruhta bulunan ve tümüyle iyilestirilemeyen zayif her ne varsa bunlari kötülestirir. Bununla birlikte su iki seyin birbiriyle harmanlanmasi ve sira ile yapilmasi gerekir: Yalnizlik ve kalabaliga katilma. Yalnizlik bizim insanlara karsi özlem duymamiza sebep olur, kalabalik ise kendimize karsi özlem duymamiza ve biri digeri için çare olur: Yalnizlik, kalabaliga karsi duyulan nefrete, kalabalik, yalnizliktan duyulan bikkinliga çare olur.”