İslam Düşüncesinde İlimlerin Tasnifi

Ilimlerin tasnifi, âlemdeki varlik hiyerarsisi baglaminda bilgi, ahlâk, mutluluk teorileriyle ilgili bir konudur. Islâm düsüncesinde kapsamli bir ilim tasnifi Ihsâ‘u’l-ulûm adli eseriyle ilk önce Fârâbî’de görülür. Akil gücü esas alinarak insa edilen varliga dair bilgi anlayisinda ulasilmak istenen hedef, esyanin hakikatine dair tahkik edilmis bilgiye ulasmaktir. Ilimleri daha çok kalp/kesf merkezli olarak tasnife çalisan Gazzâlî’de dinî bilginin önceligi ve ilimlere ahlâkî bir temel kurma düsüncesi bariz sekilde görülür. Kutbeddîn Sirâzî’de ise isrâkî bir bakis açisi vardir. Onun için her üç düsünürün bilgide metot anlayisini ilimler tasnifinde görebilmek mümkündür.Her üç düsünürümüzde bilgide birlik fikrini, Islâm tevhîd düsüncesiyle irtibatlandirabiliriz. Yine her birinin tasnifinde, bir sekilde mutluluk teorisiyle ilgili olarak kisiye kusatici kesin bilgiyi saglayan metafizik bilgiye ulasma kaygisini bulabiliriz. Âleme dair bütüncül bir bakisa sahip olmayi beraberinde getiren söz konusu ilim anlayisi, fizik-metafizik, akil-vahiy, ferd-cemiyet, iman-ahlâk… arasinda bir bütünlük kuran varlik düsüncesine ulasir.Aydinlanma düsüncesiyle birlikte -akla yüklenen yeni anlamin, ilgi ve ihtiyaçlarin da etkisiyle- âleme dair bütüncül bakis yerine daha çok nesnel dünyayi konu edinen sayilara dayali ispatli ilimler merkeze alinmistir. Insani buraya hapseden ve epistemik kriz olarak kendini hissettiren söz konusu yapiya mukabil, Islâm düsünürlerinin vücuda getirdigi kusatici bir bilgi anlayisini ortaya koyan bu çalisma, ayni zamanda bize bir imkâni hatirlatmaktadir.