Kuranın Batıni ve İşari Yorumu

Batınilik, batin ilmi, batıni te’vil gibi terimler ve tabirler islam ilim ve kültür tarihinde çok köklü bir geleneğe sahiptir. Özeliikle batın kavramı hem şii gelenekteki ismailiyye fırkasını ve bu fırkayla özdeşleşen batıni te’vil anlayışını hem de sünni tasavvufi gelenekteki “ilm-i batın”, “ehl-i batın” gibi kavramlaştırmaları akla getirir. Batın her iki gelenekte de “zahir”den daha değerli ve önemli kabul edilir. Daha açıkçası, her iki gelenekte de zahiri ilim ve zahir anlam kabuk, batıni ilim ve batın anlam ise öz olarak kabul edilir. Şii ismaili anlayışa göre batıni ilim masum bir muallimden (imam) öğrenilir, tasavvufi kültürde ise bu özel bilgiye sezgi (keşf) ve ilham gibi yollarla ulaşıldığı kabul edilir.
Kur’an metninin bahsi geçen “özel ilim”le yorumlanması, şii – ismaili kaynaklarda “te’vil” (batıni te’vil), tasavvufi kaynaklarda “işaret, istinbat, itibar” gibi farklı terimler ve tabirlerle ifade edilir. Bütün bu terimler ve tabirler özellikle felsefi, hermenötik ve epistemolojik açıdan oldukça giriftir. İşte bu eser, islam düşünce tarihinde batınilik ve batıni te’vil anlayışını özellikle fikri köken, işlev ve mahiyet açısından etraflıca inceleme ve kritik etmeyi hedeflemektedir. Eser, metin ve muhteva olarak belli bir görüşü tahkim edici söylemlerden değil, aynı konuda farklı yaklaşımları temsil eden farklı görüş ve değerlendirmelerden müteşekkildir. İlmi ve fikri alanda çeşitlilik, zenginlik demektir. Ayrıca, müsademe-i efkardan barika-i hakikat doğduğunu unutmamak gerekir.